تأثیر مدیریت بقایای گیاهی و عمق شخم بر عملکرد گندم و مادة آلی خاک در تناوب ذرت دانه‌ای – گندم آبی1

به منظور بررسی تأثیر مدیریت بقایای گیاهی و عمق شخم برعملکرد گندم وحاصلخیزی خاک،  آزمایشی به مدت چهار سال (1378-1381) در مزرعه تحقیقاتی لک لک مرکز تحقیقات کشاورزی همدان با خاکی دارای بافت لوم‌ رسی‌سیلتی انجام شد. دراین تحقیق از چهار مدیریت بقـایای ذرت  شـامـل: 1) خـرد کـردن بقـایـا بـا سـاقه خردکن 2) خردکردن بقایا با دیسک 3) خردکردن بقایا با روتیواتور و 4) خارج کردن بقایا و دو عمق شخم با گاوآهن برگرداندار (خاک‌ورزی مرسوم) شامل: 1) 20 سانتیمتر و 2) 30 سانتیمتر استفاده شد. مدیریتهای بقایا و عمقهای شخم در هشت تیمار ترکیب و به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار مقایسه شدند. مدیریت بقایای گندم شامل برگرداندن بقایا به خاک با شخم زدن زمین با گاوآهن برگرداندار (به عمق 25-20) در کلیه کرتها بود. تناوب ذرت‌ دانه‌ای- گندم ‌آبی دو بار طی چهار سال تکرار شد.  به منظور ارزیابی دستگاهها (ساقه خردکن، دیسک، و روتیواتور) در خرد کردن ساقه‌های به جا مانده از برداشت ذرت دانه‌ای، درصد خردشدگی بقایای ذرت اندازه‌گیری شد. برای بررسی روند تغییرات کربن آلی خاک، این شاخص در سه مرحله (1- فروردین 1378، قبل از کاشت ذرت 2- مرداد 1379، بعد از برداشت گندم 3- تیر 1381، بعد از برداشت گندم) اندازه‌گیری شد. همچنین عملکرد و اجزای عملکرد گندم و عملکرد دانه ذرت تعیین شد. بر اساس نتایج حاصل، دستگاه ساقه خردکن ذرت نسبت به دو دستگاه دیگر (دیسک و روتیواتور) تأثیر بهتری در خرد کردن ساقه‌های ذرت نشان داد. همچنین معلوم شد که بعد از گذشت حدود 18 ماه، در کرتهایی که بقایای ذرت به خاک برگردانده شده بود. کربن آلی خاک حدود 2/7 درصد افزایش یافته است. در حالی‌که در کرتهایی که بقایای ذرت خارج شده بود کربن آلی خاک تغییری پیدا نکرده است. همچنین بعد از  گذشت حدود چهار سال آشکار شد که در کرتهایی که بقایای ذرت و گندم به خاک برگردانده شده بود کربن آلی خاک در حدود 25 درصد و در کرتهایی که بقایای ذرت خارج و تنها بقایای گندم با خاک مخلوط شده بود کربن آلی خاک حدود 16 درصد افزایش یافته است. تأثیر مدیریت بقایای گیاهی و عمق شخم بر عملکرد گندم و دانه ذرت معنی‌دار نشد اما عملکرد گندم در سال 1381 نسبت به سال 1379 معنی‌دار بود و حدود 40 درصد افزایش یافت.